Mogen de regels tijdens het spel worden gewijzigd?

Er is momenteel nog maar één geldverstrekker die woonboten wil financieren. En als het inkomen in een andere valuta is dan in euro’s, bijvoorbeeld bij een expat? Dan kunnen er sinds kort geen hypothecaire financieringen meer op afgesloten worden. De laatste tijd hebben meerdere geldverstrekkers beleidsaanpassingen doorgevoerd die grote impact hebben op zowel nieuwe als bestaande klanten. Met name de laatste groep wordt geraakt door dit soort wijzigingen, bijvoorbeeld als er behoefte bestaat aan verhoging van de hypotheek. 

Inkomen niet in euro’s

Sinds de invoering van de Europese hypothekenrichtlijn Mortgage Credit Directive (MCD) in juli van dit jaar accepteren Nederlandse geldverstrekkers geen inkomens meer in andere valuta dan in euro’s. Ook niet als het gaat om een deel van het inkomen als bijvoorbeeld een pensioen. Dit raakt niet alleen expats, maar ook piloten, baggeraars, mensen die op een booreiland werken en Nederlanders die na jaren werken in het buitenland terugkeren en middels een hypotheek weer een huis willen kopen. De reden dat geldverstrekkers dit niet meer willen accepteren is dat consumenten het recht krijgen om bij een waardedaling van de betreffende munt de hypotheek om te zetten in een andere valuta. Daarnaast geldt voor de geldverstrekker een waarschuwingsplicht naar de klant. Naar verluidt zouden enkele Duitse banken nog wel betaling in Europese valuta accepteren, maar bijvoorbeeld geen Britse ponden of Amerikaanse dollars meer.

Beperking consumptief deel

Een onmiskenbare trend is het beperken van de financieringsmogelijkheden als het geld niet is bestemd voor de eigen woning, dus niet voor de aankoop en/of verbouwing van de eigen woning, oversluiting of de afkoop van erfpacht. We zien aanbieders die de inkomenstoetsing hiervoor fors verzwaren door bijvoorbeeld aflossing in 15 jaar als voorwaarde te stellen. Andere hebben consumptief gebruik zelfs uitgesloten of stellen aanvullende eisen. Onder “consumptief” verstaan we bijvoorbeeld het verwerven van een tweede woning of het opnemen van overwaarde voor aanvulling op pensioen, schenking aan kinderen of andere doeleinden.

Maar ook verruimingen

Toch bespeuren we niet alleen een verslechtering van voorwaarden: er worden de laatste tijd gelukkig ook verruimingen doorgevoerd. Zo is het makkelijker geworden om een restschuld hypothecair mee te financieren. Daarnaast is het maximale overbruggingskrediet, ook als de huidige woning nog niet definitief is verkocht, bij veel geldverstrekkers verhoogd tot bijvoorbeeld 80% of 85% van de marktwaarde minus de restschuld. De weer aantrekkende huizenmarkt maakt dat geldverstrekkers deze risico’s anders zijn gaan inschatten.

Gevolgen met name voor bestaande klanten

De consequenties van aanpassingen voor de consument kunnen echter groot zijn, natuurlijk afhankelijk van de soort wijziging. Bestaande klanten worden daarbij doorgaans extra geraakt. Het heeft bijvoorbeeld grote impact als een geldverstrekker besluit om geen nieuwe hypotheken meer te sluiten en er voor kiest om alleen nog de bestaande leningen te beheren. In het verleden leidde dat tot hoge verlengingsrentes en het niet meer accepteren van bijvoorbeeld aanvragen tot verhoging van de lening. De AFM heeft hier in haar toelatingsbeleid voor nieuwe geldverstrekkers meer oog voor gekregen en stelt eisen, mocht een potentiële aanbieder ooit willen gaan stoppen.

Meer oog voor bestaande klanten

Voor verslechteringen als beperking van het consumptieve deel is vooralsnog geen aandacht, terwijl klanten hier wel door gedupeerd kunnen worden. Bijvoorbeeld een klant die bank A destijds had uitgezocht vanwege de mogelijkheden voor een consumptief deel en die nu nul op het rekest krijgt. Bij het overstappen naar een andere aanbieder wordt echter wel een boete in rekening gebracht. Een tweede hypotheek bij een andere aanbieder is in de praktijk bijna niet mogelijk, waardoor een consumptief krediet met een hogere rente resteert.

Dit zijn voorbeelden van een verslechtering waarvan de aanleiding niet ligt in een wetswijziging. Het zou goed zijn als er meer aandacht komt voor de gevolgen van dit soort aanpassingen juist voor bestaande klanten. Wellicht dat de beperking zelfs alleen zou moeten gaan gelden voor nieuw te sluiten hypotheken.