Kwartaalmonitor Q3 2022: impact dalend vertrouwen ogenschijnlijk beperkt

Amsterdam, 3 oktober 2022 – De impact van het lage consumentenvertrouwen op het aantal hypotheekaanvragen is vooralsnog beperkt. Het derde kwartaal, dat vorige week eindigde, laat op basis van onze eigen cijfers een daling zien van 10% bij starters en 16% bij doorstromers. Het afgelopen kwartaal telde in totaal ruim 100.000 hypotheekaanvragen via HDN. Het was al voor de 14e keer op rij dat een kwartaal boven dat aantal uitkwam. Interessant was de vraag vooraf hoe groot de impact zou zijn van de hogere hypotheekrente en energieprijzen en het afgenomen vertrouwen in de economie en de woningmarkt. Afgezien van een daling van het aantal aanvragen van oversluiters, want die was te voorzien.

Het derde kwartaal kende in de jaren 2018-2021 gemiddeld een daling van ongeveer 10% in het aantal aanvragen van starters en doorstromers – kopers van een volgende woning – ten opzichte van het tweede kwartaal. Dat patroon heeft voornamelijk te maken met de zomervakantie, waardoor het derde kwartaal in een jaar normaal gesproken altijd het minste aantal aanvragen telt. Dit seizoenseffect in ogenschouw nemend, is er mogelijk een beperktere afname dan velen vooraf hadden gedacht.

Uit de tabel – gecorrigeerd voor het eerder genoemde seizoenseffect – blijkt echter dat er in den lande grote verschillen bestaan. In de provincies aan de randen van Nederland (Groningen, Friesland, Overijssel, Limburg en Zeeland) is het aantal aanvragen van huizenkopers zelfs toegenomen in vergelijking met een kwartaal eerder. West- en Midden-Nederland kennen juist een wat grotere daling. En in de grote steden (top 20) is de afname van doorstromers een stuk groter dan daarbuiten.

Met name de landelijk kleiner dan verwachte afname van aanvragen van doorstromers is opvallend, zij hebben immers over het algemeen minder noodzaak om te kopen dan starters. Dat komt door een derde voordeel dat doorstromers hebben ten opzichte van starters, naast overwaarde en aflossingsvrij met hypotheekrenteaftrek. Veel doorstromers, die gekocht hebben in de afgelopen vijf tot zeven jaar, kunnen de lage rente van hun oude hypotheek meenemen naar hun nieuwe woning. Circa één op de drie doorstromers maakt momenteel gebruik van deze optie. Gemiddeld ligt de leencapaciteit van deze groep 45.000 tot 50.000 euro hoger dan die van doorstromers die hun oude rente niet (kunnen of willen) meeverhuizen.

Vooruitkijken is met alle onzekerheid van dit moment nog lastiger dan anders. Toch blijkt keer op keer dat de grote schaarste op de woningmarkt de oorzaak is dat de vraag naar woningen aanhoudt, hoewel het aantal bezichtigingen en overbiedingen inmiddels wel afneemt. Het gedaalde vertrouwen – waardoor meer woningen te koop zijn gezet en het aanbod dus groter is – zorgt er tegelijk ook voor dat veel mensen juist nu een mogelijkheid zien om te kopen. Doorstromers kunnen daarbij hun huidige woning gunstig verkopen, dat is waarschijnlijk ook deels de verklaring voor de toename van het aantal echtscheidingen die onze adviseurs dit jaar ervaren. Een duidelijk verschil met begin dit jaar is wel dat er veel meer aandacht is voor de energielasten van de nieuwe woning en dat het budget hierop wordt aangepast. Ook worden steeds vaker de kosten van isolatie – zowel door kopers als door verbouwers – meegefinancierd in de hypotheek.

Het is niet ondenkbaar dat het aantal aanvragen van huizenkopers de komende maanden (licht) zal toenemen. Het huizenaanbod is groter dan de afgelopen jaren het geval was. Mogelijk ook dat consumenten rekening houden met een verdere rentestijging en een lagere leencapaciteit in 2023. Ook de verlaging van de verhoogde schenking voor de eigen woning per 1 januari aanstaande zou er toe kunnen leiden dat starters sneller tot actie overgaan. Daarnaast verwachten we dat het aantal verbouwingen, steeds vaker in combinatie met verduurzaming, en verhogingen geen afname zal laten zien. Uiteraard is bovenstaande wel sterk afhankelijk van de verdere economische en politieke ontwikkelingen. Ook het eventueel aanscherpen van de verstrekkingsregels – bijvoorbeeld verlaging van de maximale overbruggingsfinanciering – door aanbieders kan het beeld beïnvloeden.

Over De Hypotheekshop

De Hypotheekshop staat sinds 1991 (potentiële) huizenkopers en -bezitters bij met onafhankelijk advies. We zijn onderdeel van de grootste franchiseorganisatie in hypotheekadvies van Nederland (ruim 260 vestigingen), met een totaal hypotheekvolume van ruim 8 miljard euro per jaar, en daarmee marktleider. De Hypotheekshop is (mede)initiatiefnemer van de Arbeidsmarktscan (winnaar Gouden Lotus 2020 voor Innovatieve dienstverlening aan de consument), de opleiding Adviseur Duurzaam Wonen, hypotheekverstrekking o.b.v. brondata, het Platform Woonstarters, de Startersmonitor (startenopdewoningmarkt.nl), de Advieswijzer (advies-wijzer.nl) en het Platform Hypotheken vanuit het ministerie van BZK. De Hypotheekshop werkt samen met de TU Delft voor de Monitor Koopwoningmarkt.