Hypotheek volledig aflossen: in het belang van de consument of van de economie?

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde in maart dat de Nederlandse huishoudens aan het eind van 2016 een totale hypotheekschuld hadden van bijna 665 miljard euro. Naar verwachting zal de hypotheekschuld in de toekomst toenemen tot 900 miljard euro door stijging van het aantal huishoudens en de groei van het eigenwoningbezit. In verhouding tot het totale inkomen in Nederland (bruto binnenlands product, bbp) zal de totale hypotheekschuld juist dalen (ESB, Senne Janssen en Teunis Brosens). De waarde van alle koopwoningen is tweemaal zo hoog als de hypotheekschuld. Daarnaast hebben huishoudens spaar(beleg)depots en vorderingen op pensioenreserves die de hypotheekschuld riant overtreffen (CBS, 2012).

Hypotheekschuld in NL volgens CBS

Instanties als De Nederlandsche Bank (DNB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maken zich echter zorgen over de relatief hoge hypotheekschuld in Nederland vergeleken met andere Europese landen en dringen aan op verdere maatregelen. De positie van de consument komt in dit soort macro-economische rapporten meestal wat minder aan de orde. Sinds 2013 geldt voor nieuwe hypotheken de verplichting om deze in maximaal 30 jaar volledig in te lossen. De vraag die opkomt is in hoeverre consumenten gebaat zijn bij volledig aflossen van hun hypotheek. Deze eis vormt namelijk een wezenlijk verschil met de situatie van huurders, die bijvoorbeeld ook na pensionering een huurverplichting houden. In dit bulletin gaan we in op de voors en tegens van aflossen en pleiten we voor een heroverweging van de volledige aflosverplichting van hypotheken.

Tendens om meer af te lossen

Vergeleken met tien jaar terug, is er een omslag merkbaar in de wijze hoe mensen denken over het aflossen van hun hypotheek. Zo nam de hypotheekschuld in het vierde kwartaal van 2016 door alle extra aflossingen af. Het dalen van de huizenprijzen in de periode 2008-2013 heeft veel mensen aan het denken gezet. Ook de boeken van Gerhard Hormann hebben gezorgd voor een toegenomen bewustzijn over het aangaan van een hypotheekschuld en de gevolgen daarvan. Door het aflossen dalen de maandlasten en dat kan zorgen voor verminderde kwetsbaarheid in het geval van bijvoorbeeld werkloosheid of een tegenvallend pensioen. Huishoudens die onderwater staan kunnen dit tegengaan door extra af te lossen, waardoor ze niet langer vastzitten in hun huis. En, zeker in vergelijking met een aflossingsvrije hypotheek, kan aflossen over de hele looptijd van de hypotheek fors goedkoper zijn als er wordt gekeken naar de totale rentebetalingen. Hierbij moet vooral ook rekening worden gehouden met de lasten na het einde van de looptijd. Aflossen geeft veel mensen een gevoel van vrijheid. De lage spaarrente van dit moment heeft daarnaast ook voor een toename van aflossingen gezorgd. Toch is niet iedereen bezig met (meer) aflossen: sommigen hebben hierover zelfs volstrekt andere ideeën. 

Waarom juist niet (meer) aflossen?

Aflossen kan financieel interessant zijn als de (netto) rentelasten hoger zijn dan de opbrengsten van bijvoorbeeld spaargeld. Uiteraard moet de consument dan het geld daarvoor kunnen en willen missen. Dit is echter niet altijd wenselijk. Opnemen van overwaarde is doorgaans niet meer mogelijk, waardoor aflossen verlies aan flexibiliteit kan inhouden. Daarnaast spreidt de consument als het ware zijn vermogen en de risico’s, door naast het aflossen van de hypotheek en via de pensioenopbouw, ook op een andere wijze vermogen op te bouwen. Dit argument spreekt ook mensen aan die verwachten dat in de toekomst, na afschaffing van de hypotheekrenteaftrek, de eigen woning in box 3 belast zal gaan worden. Een laatste belangrijk verschil van inzicht is de noodzaak om een hypotheek volledig af te lossen. Waar voorstanders een gevoel van financiële onafhankelijkheid ervaren, vatten tegenstanders meer aflossen juist op als hogere maandlasten en het beperken van de financiële ruimte. Zeker als er sprake is van pensioenopbouw zien zij minder de noodzaak van een volledig afgelost huis. Tevens is er een fundamenteel verschil tussen een hypotheek en een gewone lening: aan een hypotheek is immers een woning gekoppeld, waardoor het saldo van woningwaarde en hypotheekschuld positief kan zijn.

De waarheid ligt in het midden

Net als bij de keuze van hoe lang de rente moet worden vastgezet, is ook de vraag hoeveel af te lossen deels een gevoelskwestie waarop geen goed of fout antwoord is te geven. Uiteraard moet de betaalbaarheid nu en in de toekomst altijd het uitgangspunt zijn. Mogelijke financiële risico’s en de totale hypotheeklasten over de hele looptijd dienen goed in kaart te worden gebracht. Maar in de basis zou meer of minder aflossen vooral een persoonlijke keuze moeten zijn: De Hypotheekshop heeft in dit kader eerder al gepleit voor een Hypotheek 2.0. Met een hypotheek die op maat wordt gemaakt, kan aflossen worden afgestemd op het sparen via pensioenpremie of andere uitgaven. Hierdoor wordt voorkomen dat met name twintigers en dertigers geconfronteerd worden met zware lasten als gevolg van hun levensfase en allerlei spaarverplichtingen. Het CBS constateerde onlangs dat tussen 2011 en 2015 het eigenwoningbezit onder huiseigenaren jonger dan 35 jaar is gedaald. In de ogen van De Hypotheekshop is het daarom belangrijk dat nieuw beleid de toegankelijkheid van de woningmarkt voor starters niet verder in gevaar brengt. We roepen een nieuw kabinet op de volledige aflosverplichting zoals die sinds 2013 geldt te heroverwegen. Het zou verstandig zijn om bij deze evaluatie ook andere verplichtingen te betrekken, zoals pensioenpremies en studieschulden.

Klaar voor de volgende stap?

Altijd als eerste op de hoogte

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en mis nooit meer het laatste nieuws op het gebied van hypotheken, wonen en verzekeren.

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.