Overheid worstelt met de aflossingsvrije hypotheek

De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB)-campagne ‘Word ook aflossingsblij’, die sinds oktober in de lucht is, zet mensen met een aflossingsvrije hypotheek aan om na te denken over de toekomstige betaalbaarheid van de hypotheek. Dat is een goed streven. Het is belangrijk dat consumenten worden geïnformeerd en bewust worden van hun financiële situatie. Ten aanzien van de aflossingsvrije hypotheek, die is ontstaan in de jaren negentig, hinkt de overheid echter merkbaar op twee gedachten. Enerzijds is er de aanhoudende druk van het buitenland, denk aan Basel, het IMF en de OESO, om aflossingsvrije hypotheken te ontmoedigen. Anderzijds hechten veel doorstromers op de woningmarkt aan de lagere lasten van een aflossingsvrije hypotheek en geeft het lage percentage betalingsachterstanden in Nederland geen aanleiding voor verdere maatregelen om de hypotheekschuld terug te dringen.

Tegenstrijdige maatregelen

De vergelijking van de omvang van hypotheekschulden met het buitenland is niet altijd zuiver. Zo wordt vermogen in woningen, polissen en pensioenen soms buiten beschouwing gelaten. Ook wordt vergeten dat huizenkopers in het buitenland de hypotheek nog wel eens aanvullen met geld afkomstig vanuit consumptieve kredieten. De afgelopen jaren zijn er al veel maatregelen genomen om (aflossingsvrije) hypotheken tegen te gaan: de hoogte van een aflossingsvrije hypotheek is gemaximeerd op 50% van de woningwaarde, de kosten koper moeten uit eigen middelen worden voldaan, de hypotheekrenteaftrek wordt versneld afgebouwd en annuïtaire aflossing is verplicht voor nieuwe hypotheken om in aanmerking te komen voor hypotheekrenteaftrek. Tegelijk is de studiefinanciering vervangen door een leenstelsel, wordt gebouwgebonden en hypothecaire financiering ontwikkeld om de kosten van verduurzaming te kunnen dragen en verzilverhypotheken om ouderen in staat te stellen langer thuis te wonen. 

Situatie consument moet voorop staan

Schulden blijken dus een onvermijdelijk onderdeel van de financiële situatie van veel consumenten. Zo lang de betaalbaarheid nu en in de toekomst verantwoord blijft, hoeft dat geen probleem te zijn. In dat kader wordt vaak de vergelijking gemaakt met de situatie van huurders, die immers ook na pensionering woonlasten houden. Het is daarom van belang om paniek rond aflossingsvrij te voorkomen en consumenten niet nodeloos onder druk te zetten. De situatie van de consument mag niet ondergeschikt zijn aan het versterken van bankbalansen of het koste wat het kost willen voldoen aan internationale standaarden. Nog niet zo lang geleden hebben we daarvan namelijk de gevolgen gezien: door afbouw van de leennormen in de crisisjaren daalden de huizenprijzen fors en stonden veel koopwoningen jarenlang onder water. Bovendien herstelden de huizenprijzen langzamer dan in de landen om ons heen.

DNB-president Knot: ECB moet pas op de plaats maken

De handelsoorlog en de afremmende economie houden nog immer de gemoederen bezig. De Nederlandsche Bank (DNB)-president Knot pleitte er daarom zelfs voor dat de Europese Centrale Bank (ECB) pas op de plaats maakt en voorlopig nog geen renteverhogingen doorvoert. Door de aanhoudend lage rente op de kapitaalmarkt verlagen geldverstrekkers momenteel hun hypotheektarieven. Daaronder relatief veel regiepartijen. In de meeste gevallen gaat het nog steeds om beperkte aanpassingen (tot 0,05%-punt). Nieuwe aanbieder Tulp introduceert deze week de aflossingsvrije hypotheek. Deze kent een rente-opslag van 0,10% (0,15% bij 25 en 30 jaar vast). 

Grootbanken hanteren verschillende strategieën rond hypotheken

Vorige week maakten grootbanken ABN Amro, Rabobank en de Volksbank (SNS) hun jaarcijfers 2018 bekend. Waar ABN Amro, Rabobank en eerder ook ING een afname van hun hypotheekportefeuille zagen, door Basel 4, daling van het aantal transacties en een stijging van oversluitingen en (extra) aflossingen, groeide deze juist bij de Volksbank. Daarnaast verbeterde de kwaliteit van de hypotheekportefeuille door de groei van de economie en de stijging van de huizenprijzen. Bij de Volksbank en ABN Amro daalde de winst. Volgens de Volksbank was dat voornamelijk te wijten aan lagere baten uit hypotheken als gevolg van (vroegtijdige) renteherzieningen tegen lagere hypotheektarieven. De nieuwe hypotheekproductie werd ook afgesloten tegen substantieel lagere tarieven dan de hypotheken die werden afgelost in 2018. 

ABN Amro en Rabobank proberen op afwijkende manieren de daling van hun marktaandeel tegen te gaan. Waarbij ABN Amro wil afwachten tot de rente weer stijgt, en kortere rentevaste periodes weer aantrekkelijker maakt, zet Rabobank in op samenwerking met pensioenfondsen via dochterlabel Vista. Daarnaast verwacht Rabobank dat de klimaataanpak tot veel vraag naar nieuwe leningen onder huiseigenaren gaat leiden.

Nieuws van De Hypotheekshop geeft een overzicht van de renteontwikkeling in de afgelopen weken. De verwachtingen die beschreven staan zijn altijd indicatief, hieraan kunnen geen rechten worden ontleend.